Lou Traas startte in 1986 deze opleiding aan de Vrije Universiteit Amsterdam en plantte daarmee de kiem voor de Vereniging Register Controllers (VRC) en andere EMFC-opleidingen. Financials die carrière wilden maken binnen de financiële functie van ondernemingen of als adviseur voor deze functie waren voor 1986 aangewezen op de postdoctorale opleiding tot registeraccountant (RA), terwijl die vooral gericht is op het opleiden van financial auditors. Belangrijkste pijlers van de RA-opleiding werden en worden gevormd door bestuurlijke informatieverzorging/administratieve organisatie (BIV/AO) en de leer accountantscontrole (LAC). Traas zag de noodzaak voor een RC-opleiding waarin naast BIV/AO de vakgebieden strategie, prestatiemanagement en corporate finance centraal staan. Zijn visie werd gedeeld door een coalitie van CFO’s van grote multinationale ondernemingen die Traas actief steunde bij de realisatie. Bijna veertig jaar en ruim 5.000 afgestudeerden later blijkt die visie nog steeds actueel. Dat de vakgebieden inmiddels in sterke mate zijn veranderd als gevolg van het denken over integrated performance management, het maatschappelijk gedragen belang van duurzame waardecreatie en de verworvenheden van digitalisatie, dataficering en kunstmatige intelligentie doet daar niets aan af.
Traas heeft in de jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw een grote bijdrage geleverd aan de actualisatie van een aantal concepten die van belang zijn voor de praktijk van het financiële prestatiemanagement. Hij liet zich daarbij inspireren door internationale ontwikkelingen in de wetenschap, niet zelden na het doorbrengen van een korte periode aan Harvard University, en ervaringen van multinationale ondernemingen. Een van de vele voorbeelden betreft de keuze van maatstaven voor de rendementsbeoordeling van bedrijven en bedrijfsonderdelen (zoals residual income, return on investment en realized value) en de criteria die bepalend zijn voor deze keuze. Zijn visie hierop, die hij deelde hij via zijn colleges, spreekbeurten, adviezen en publicaties, is nog steeds actueel in het economische prestatiemanagement gericht op lange termijn waardecreatie.
Er zijn meer voorbeelden te noemen. Emeritus hoogleraren Kees Izeboud en Jan Klaassen hebben bij het afscheid van Traas in 1995 een gedetailleerd overzicht gegeven van de vele mijlpalen van zijn vijfentwintig jarige hoogleraarschap. Het maakt deel uit van het liber amicorum “De Controller Gepromoveerd” onder redactie van voornoemde heren[1]. Het is een prachtige bloemlezing die we de lezer niet mogen onthouden. We zijn Kees en Jan dan ook dankbaar voor hun toestemming het overzicht opnieuw te mogen publiceren. Klik hier om kennis te nemen van hun hommage. Zoals blijkt uit de hommage, konden zij putten uit een rijke ervaring; zij hebben immers Traas eerst als baas en later als collega van dichtbij meegemaakt.
Het overzicht van Izeboud en Klaassen is niet alleen een eerbetoon, maar het verschaft ook een informatief beeld van de zich destijds ontwikkelende thema’s van de bedrijfseconomie. Dat is ook toe te schrijven aan de brede oriëntatie van Traas. Die omvatte zowel management accounting als financial accounting. Daarnaast legde hij zich toe op bedrijfswaardering en gerelateerde corporate finance onderwerpen. Zo is de eind jaren tachtig door Traas in Nederland onder de aandacht gebrachte ‘Tweestapsmethode’ vele (register) controllers, maar ook andere bij bedrijfswaardering betrokken experts buiten het financiële domein (zoals juristen) bepaald niet vreemd. Een van de auteurs van dit stuk heeft het voorrecht gehad om zijn oorspronkelijke artikel over deze methode uit 1991 in 2014 samen met hem te mogen actualiseren. Hij was toen tachtig en nog steeds zeer scherp en betrokken bij de relevante ontwikkelingen. De vakinhoudelijke discussies met hem activeerden de mooie herinneringen aan de colleges Beslissingscalculaties en Interne Berichtgeving van de Controllersopleiding begin jaren negentig en aan de soms stevige discussies tussen Traas en zijn Groningse collega prof. Joop Bouma tijdens redactievergaderingen van het VRC-vakblad MCA enkele jaren later in hotel Wientjes in Zwolle.
Gezamenlijk kwamen wij Traas tegen op een ander management accounting vraagstuk waarin hij onbetwist kenner bij uitstek was: het kostprijsvraagstuk. Na eerder de strokenmethode te hebben uitgewerkt voor toepassing bij de tariefsbepaling in geval van piekbelasting zoals bijvoorbeeld voor de levering van energie en water, heeft hij PostNL jarenlang geadviseerd over de grondslag onder de tariefsbepaling van gereguleerde postale diensten. Getweeën mochten wij het stokje van hem overnemen en konden wij de basis die hij daarvoor had gelegd verder uitwerken naar de complexe realiteit van vandaag de dag. Hoezeer hij daar ook nadat wij het overnamen bij betrokken bleef, bleek wel uit zijn belangstelling voor de door ons opgestelde nota’s en adviezen.
Die niet afnemende belangstelling gold ook ‘zijn’ controllersopleiding. Ontwikkelingen rond nieuwe vakken, deficiënties en minimale ervaring bij start van de opleiding lagen hem na aan het hart. Dit immers, zo stelde hij, betrof niet enkel de ingangskwaliteit maar veel meer dan dat beïnvloedde het direct de kwaliteit van de discussie in colleges en daarmee de uitstroomkwaliteit. Waar mogelijk ‘fluisterde’ hij ons als opleidingsdirecteur van de controllersopleiding aan de VU in om toch vooral hier strak de hand aan te houden, immers: de beroepsgroep verdient dat! Voor ons was en is dat niet alleen een steun in de rug maar zeker ook een sterke motivatie om de opleiding die hij ons nagelaten heeft, levend te houden.
Met zijn aansprekende activiteiten heeft Lou Traas niet alleen het beroep van business controller een sterke kwaliteitsimpuls gegeven, hij heeft vooral ook een brug gelegd tussen het universitair bedrijfseconomische onderwijs in Nederland en grote multinationale ondernemingen en de deuren geopend voor de internationale ontwikkelingen op het door hem geliefde vakgebied. Wij zijn hem dankbaar voor deze en al zijn andere bijdragen.
Prof.dr. Frans Roozen (oud-opleidingsdirecteur)
Prof.dr. Bert Steens RC (opleidingsdirecteur)
[1] Izeboud, C., Klaassen, J. (eds.). 1995. De controller gepromoveerd. Samsom Bedrijfsinformatie. Alphen aan den Rijn, Zaventem.