Margreet: Eme werkt mij de hele maand november nog in, hij heeft zijn overdracht heel goed voorbereid. En we blijken dezelfde humor te hebben, dus die overdracht is een feestje. We bogen ons al over geldstromen en financiën; zowel Eme als ik houden erg van cijfers en excelsheets. Daarnaast spreek ik veel mensen binnen de VU en ik leer natuurlijk het Team Griffioen kennen. Vanaf 1 december heb ik met alle Griffioen medewerkers en werkstudenten een kennismakingsgesprek gepland. Drukke tijden, zoals dat gaat met een nieuwe werkplek.
Eme: De begrotingen en geldstromen van een theater en cursuscentrum binnen een universiteit zijn geen sinecure. Griffioen heeft geen zakelijk doel, maar is wel een zakelijke organisatie. Het gaat niet alleen om administratie maar om het denkwerk erachter: wat is logisch en haalbaar en hoe gaan we dit doen? Met Griffioen, maar ook als onderdeel van de VU. Dat is vaak een grote financiële puzzel.
Margreet: Ik ga naar zoveel mogelijk cursussen en voorstellingen, vorige week nog naar Science on Stage, theatercollege Mentaal Meesterwerk van neuropsycholoog Erik Scherder. Hoe kunst en cultuur ons brein beïnvloeden. Die invloed van kunst en cultuur op (mentale) gezondheid is bewezen. Bij filmorganisatie Movies that Matter waar ik eerder werkte, hebben we samen met de Erasmus School of Economics van de Erasmus Universiteit onderzoek gedaan naar de impact van mensenrechtenfilms op jongeren. Die effecten kun je dus meten, en daardoor een passender programmering aanbieden. Maar niet alleen het aanbod, ook het gezamenlijk beleven, geraakt worden en verbeelding heeft zo’n verbindende en positieve werking.
Eme: Wetenschap vraagt inspanning, in de avonduren zoek je ook ontspanning. Bij Griffioen kom je los. Voor de combinatie inspanning, ontspanning en wetenschap is binnen de VU nog een wereld te winnen en te ontwikkelen. Kunst en cultuur-mensen durven veel, ze maken in vrijheid en moeten zichzelf steeds vernieuwen. Wetenschap werkt meer gereglementeerd, met onderzoek, data, voetnoten en citaten. Deze twee vullen elkaar goed aan. En bij een theatercollege als dat van Erik Scherder komt alles samen.
We zijn mensen, geen producten
Margreet: Dit is ook een van mijn doelen, maar een goede balans tussen beiden is belangrijk. Studenten die ‘s avonds samen dansen, muziek maken of schilderen tijdens een Griffioen cursus; VU-collega’s die samen naar een cabaretavond gaan; VU Alumni die voor een voorstelling terugkeren naar hun oude universiteit, het kan allemaal naast elkaar bestaan en is even waardevol. Een hele dag onafgebroken gebogen over een laptop in een collegezaal of uren achtereen vergaderen, het is bewezen niet gezond. We zijn mensen, geen producten. En de VU biedt al die mogelijkheden aan, onder één dak, op een campus, voor iedereen. Ik zie dat als een enorme kwaliteit van de VU die ik zelden in een vergelijkbare omgeving tegenkom.
Zet al je aanbod toch eens wat meer in de etalage!
Eme: De grote besparingsopdracht voor alle universiteiten en hogescholen is natuurlijk een bron van zorg. Voor onderwijs, onderzoek, diensten, voor ons allemaal, ook voor cultuur. De volgende 4-jarige bezuinigingen op hoger onderwijs tussen 2025-2028 zijn alarmerend. De voorgenomen extra 21% BTW verhoging op theater, media en sport staat nu wel in de ijskast, maar laat hem daar blijven, want deze kostenverhoging raakt onze hele maatschappij. Daar moeten wij ook goed op anticiperen.
Toch zie ik het voor cultuur op de VU niet alleen maar pessimistisch in. Sinds de verhuizing van Uilenstede naar de Boelelaan is Griffioen zichtbaar verbonden aan de VU, zijn alle cultuurpartners (Rialto VU, VU Griffioen en VU Art Science gallery) verankerd in één gebouw en kan de impact van cultuur buitengewoon zijn. Al mopper ik nog steeds dat de VU vanaf de buitenkant buiten-gewoon is. Ja, dit is een van mijn flauwe woordgrappen maar ik meen het wel: 'Zet al je aanbod toch eens wat meer in de etalage!’ De VU is een heel voorzichtige en bescheiden universiteit. Jezelf niet voluit profileren is veilig, maar heeft ook nadelen. Steek je hoofd vooral eens boven het maaiveld uit. Er lopen nu wel een aantal verbetertrajecten om dit aan te pakken.
Margreet: Het zijn veel politieke keuzes, ingegeven door keuzes van kiezers. Daar moeten we mee leren omgaan. En deze kiezers blijven uitleggen waar we voor staan, dat wetenschap echt van invloed is op jouw en mijn gezondheid, op klimaatontwikkelingen, op innovatie en vooral: dat we onderdeel zijn van een groter geheel. En dat we wellicht wat openlijker trots mogen zijn op wat we te bieden hebben. Ook op het gebied van kunst en cultuur. Ik ben net binnen, maar alles straalt uit dat de VU deze opdracht gezamenlijk aangaat.
Margreet: In Boxmeer waar ik opgroeide en van huis uit weinig cultuur meekreeg, was een zaaltje waar je kon trouwen, maar waar ook af en toe films werden gedraaid. Daar zag ik Ciske de Rat. Dankzij allerlei (bij)banen in filmtheaters kwamen er gelukkig heel veel films bij. Na mijn studie Algemene Letteren & Latijns Amerika Studies aan de Universiteit Utrecht werkte ik in Spanje, begon een restaurant (ik ben een ondernemend mens) en kwam weer terug naar Nederland, werkte bij de Gemeente Utrecht en bij een onderzoeksbureau (wéér veel excelsheets). Ik was wat zoekende en besloot om les te geven in het onderwijs. Voor de klas ontdekte ik al dat cultuureducatie van grote invloed is op de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Omdat het past bij mijn persoonlijkheid om vooral samen met een team te werken aan ontwikkeling, beleid en verbinding, heb ik me daarna bij Eye Filmmuseum als Manager Netwerk Filmeducatie jaren hard gemaakt voor de opname van filmeducatie in het onderwijscurriculum. Tekenen en drama zat er al in, waarom film niet? Veel lobbyen met het ministerie van OCW en de Stichting Leerplan Ontwikkeling. Overleg met filmcollega’s, verbinden, veel samenwerken.
Het verschil met Griffioen zit hem natuurlijk in de cultuurvorm, theater en cursussen én het feit dat bezoekers hier uit zichzelf naar toe komen. Maar mijn overtuiging van het belang van cultuureducatie binnen het onderwijs blijft hetzelfde. Daar ga ik, samen met mijn nieuwe collega’s van de VU, nog eens flink op broeden.
Eme: De 70 verschillende cursussen van Griffioen zijn ook een vorm van amateurkunst educatie. Van dit gegeven is de VU gelukkig steeds meer doordrongen.
Luisteren naar de oude jazzplaten van mijn vader
Nee, ook ik ben in Leiderdorp en het grensdorpje Dinxperlo niet met cultuur opgegroeid, behalve dan het oeverloos luisteren naar de oude jazzplaten die mijn vader draaide. Ik studeerde Politieke Wetenschappen aan de UvA en was een gemiddelde cultuurconsument. Weinig theater, wel film en concertbezoek. Na mijn studie werkte ik bij een politiek adviesbureau in het bedrijfsleven, waar het veel gaat over geld. In de cultuursector gaat het helaas vaak over het gebrek eraan.
Ik werd door een oud studiegenoot getipt om te solliciteren naar het directeurschap van het CJP en koos daarna voor de functie van directeur van een UIT-buro. Dan leer je dus een bedrijf runnen en leidinggeven aan een team. Dat laatste heb ik altijd een grotere uitdaging gevonden dan het hele financiële en inhoudelijke aspect van zo'n functie. Lastig, omdat je af en toe ook hardop moet zeggen dat iets helemaal verkeerd gaat, of dat er mensen bij moeten. Ik draag graag bij aan het welzijn van het team, ik word niet vaak boos (en dan alleen functioneel) en wil voor iedereen het beste, zowel op werk- als privégebied. Complimenten geven vind ik makkelijker.
Margreet: In de korte tijd dat ik je nu ken, zie ik dat we allebei hetzelfde voor ogen hebben: constructief samenwerken met een team in een goede sfeer. Samen bouwen aan iets goeds, iets waardevols. We willen hetzelfde, maar doen het wellicht op een andere manier.
Eme: Welke kunstvorm mijzelf raakt? Dat is toch muziek. Het optreden van de band Her Majesty bij Griffioen bijvoorbeeld, dat het hele album Déjà VU (geen woordgrap) van Crosby, Stills, Nash & Young uitvoerde. Of de band The Analogues, dat live voor 15.000 bezoekers een concert gaf van het Beatles-repertoire dat ze zelf alleen op een studioalbum hadden uitgebracht. Ik stond met mijn broer recht voor de geluidsmensen. Er zijn toen wel wat tranen gevallen, onze halve jeugd kwam voorbij.
Margreet: Ik lees ontzettend veel, maar als ik toch een keuze moet maken is het voor de film The Act of Killing van Joshua Oppenheimer. Hierin wordt duidelijk hoe na een enorme genocide op communisten in Indonesië in de jaren 60, het perspectief van een oorlogsheld langzaam verschuift naar het besef van zijn gruwelijke oorlogsmisdaden. Zet je aan het denken hoor, deze film.
Eme: Pensioen na 1 december. Nee, ik heb geen plannen. Waarom zou ik? Ik heb nu eens tijd om geen plannen te hebben. Oké, er is één plan: om alle kaarten te bemachtigen voor de schaatswedstrijden tijdens de Olympische Winterspelen in Milaan in 2026. Ik moet dus nog flink sparen. En natuurlijk maak ik nog iedere ochtend ontbijt voor mijn 14-jarige dochter en mijn werkende vrouw. Met liefde. En tijd.
Margreet: Ik ben ontzettend welkom geheten bij de VU, een mooi onboarding programma, echt een warm bad. Ik ga na 1 december nog meer praten met heel veel mensen binnen en buiten de VU. En plannen maken. En als theater-en cursusdirecteur genieten van dit fantastische werk, samen met al die betrokken mensen!
Op dinsdag 19 november nemen Eme van der Schaaf en Erna Klein Ikkink (voormalig directeur SOZ) afscheid van de VU en vieren we 25 jaar Griffioen theater met een culturele feestavond voor genodigden in het NU gebouw. Het stokje wordt dan officieel overgedragen aan Margreet Cornelius.
Tekst: Odette Roest
Beeld: Yvonne Compier