Een specifiek type cellen, senescente cellen, zijn beschadigde cellen in het lichaam die niet afsterven wanneer dat wel zou moeten. Deze cellen kunnen mogelijk bijdragen aan het ontstaan van Alzheimer. De genetische APOE4-mutatie zorgt voor een verhoogde kans om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen, maar het is onduidelijk waarom deze mutatie een verhoogd risico veroorzaakt. In het Veni-onderzoek wordt onderzocht hoe de APOE4-mutatie de vorming van senescente cellen kan beïnvloeden en of dit proces gekeerd kan worden.
APOE4 en Alzheimer
Bij Alzheimer ontstaan er amyloïde plaques en tau-eiwitkluwen in het hersenweefsel. Dit zijn abnormale eiwitophopingen van de eiwitten amyloid-beta en tau. Het APOE-gen speelt een rol bij de verbinding tussen vetten en eiwitten en is betrokken bij het transport van vetten tussen hersenceltypen. Dragers van de APOE4-mutatie in het APOE-gen hebben tot wel veertien keer meer kans om de ziekte van Alzheimer te krijgen.
Onderzoek naar APOE4 en celveroudering
Feringa gaat de supportcellen van het brein onderzoeken, de zogeheten astrocyten. Deze supportcellen ontwikkelt Feringa uit stamcellen die gemaakt worden van huidcellen van donoren. Door het DNA aan te passen kan Feringa zien wat het effect is van de APOE4-mutatie op deze cellen; en hoe de mutatie bijdraagt aan het ontstaan van senescente cellen. Dankzij deze techniek kan Feringa voor het eerst kijken wat de rol van de risico mutatie is op de veroudering van de supportcellen in het brein.
Door deze onderzoeksopzet van Feringa krijgen we veel informatie over de onderliggende mechanismen die een rol spelen bij celveroudering in de hersencellen en mogelijk ook nieuwe aanknopingspunten voor behandelng. “Door te begrijpen hoe deze mutatie bijdraagt aan celveroudering en vervolgens het ontstaan van de ziekte van Alzheimer, verwacht ik nieuwe aangrijpingspunten voor therapie te vinden, gericht tegen de ontwikkeling van de ziekte”, aldus Feringa. De cellen zullen gebruikt worden om meer dan 2000 bestaande geneesmiddelen te testen, om te kijken welke stofjes het effect op celveroudering mogelijk kunnen omkeren en potentieel interessant zijn voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer.
Veni
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft aan Femke Feringa een Veni-financiering toegekend. Zij kan hiermee in de komende drie jaar haar eigen onderzoek naar het ontstaan van Alzheimer verder ontwikkelen.
Het NWO-Talentprogramma geeft onderzoekers de vrijheid om vanuit creativiteit en passie eigen onderzoek te doen. Zij ontvangen maximaal 280.000 euro. Het programma stimuleert vernieuwing en nieuwsgierigheid. Vrij onderzoek draagt bij aan en bereid ons voor op de maatschappij van morgen. Daarom zet NWO in op een diversiteit aan wetenschappers, domeinen en achtergronden. Veni maakt samen met de Vidi- en Vici-beurzen deel uit van het Talentprogramma.
NWO selecteert onderzoekers op basis van de wetenschappelijke kwaliteit en het innovatieve karakter van het onderzoeksvoorstel, de wetenschappelijke en/of maatschappelijke impact van het voorgestelde project en de kwaliteit van de onderzoeker.