Na verschillende studies en jarenlange ervaring als freelance podiumkunstenaar kwam Fabian Holle als promovendus bij de VU terecht. “Ik ben afgestudeerd als acteur/theatermaker in 2004 waarna ik in de theaterindustrie heb gewerkt. De premaster en master sociologie waren voor mij een nieuwe uitdaging. Ik was best zenuwachtig vanwege mijn kunstachtergrond en verwachtte dat alle mensen in de klas academische studies hadden gedaan die beter aansloten bij sociologie. Echter, het heeft allemaal juist heel goed uitgepakt. Tijdens het onderzoek voor mijn masterscriptie brak de coronapandemie uit waardoor ik geen veldwerk meer kon doen en mijn onderzoek online moest plaatsvinden. Toen heb ik vluchtelingen gevraagd om kunstwerken te maken voor een online platform en ze hierover geïnterviewd. Dit werd tot mijn verrassing erg enthousiast ontvangen. Ik won een gender & sexuality research award en kreeg een promotieplek bij het onderzoeksproject van hoogleraar Diversiteit en Integratie Halleh Ghorashi. Mijn interesses en vaardigheden op het gebied van de LHBTI-community, kunst en sociologie kwamen hierbij allemaal samen.” Tijdens het lesgeven in zijn PhD-traject kwam Fabian in contact met toenmalig masterstudent Noa Bawits die werkte bij de Amsterdamse kunstinstelling Framer Framed, en na input van kunstenaars uit Fabian’s masterscriptieproject ontstond LIMBO.
LIMBO
Het LIMBO-project probeert onder andere door middel van creatieve workshops het slachtoffer-stigma van vluchtelingen te doorbreken. “Vluchtelingen worden vaak gezien als mensen die geholpen moeten worden. Ook al is het goed bedoeld, het kan erg denigrerend werken. Vluchtelingen in Nederland zijn heel divers qua kennis, skills en culturele achtergronden: er zitten wetenschappers, dokters en kunstenaars tussen. Echter, doordat ze als slachtoffer behandeld worden, worden ze ook alleen als slachtoffer gezien. Dit kan leiden tot onzekerheid en barrières in hun professionele en sociale leven. Tijdens LIMBO’s safer space meetings houden we creatieve story-telling workshops door middel van bijvoorbeeld poëzie, tekenen, soundscapes, fotografie, et cetera. Dat heeft dan vaak een thema gekozen door de community, bijvoorbeeld identiteit. In deze workshops, die niet voor iedereen toegankelijk zijn, leren we samen van en met elkaar om een eigen verhaal vorm te geven en te vertellen. Zo krijgen we hopelijk meer grip op alle complexiteit en gelaagdheid van identiteit in de context van nieuwkomers die vaak buiten dominante normen vallen. We hebben ook evenementen waarin we onze kunstwerken en verhalen met het publiek delen.”
Wederkerigheid staat centraal in het co-creatieve proces van het LIMBO-project. “De afstand tussen onderzoekers en vluchtelingen is vaak groot in academische tradities van objectiviteit en neutraliteit. Daardoor kan een samenwerking soms aanvoelen als uitbuitend. Vluchtelingen worden gevraagd om hun gevoelens en trauma’s te delen, maar krijgen hier vaak niet direct iets voor terug. Ons project is ook een manier om te kijken hoe zo’n proces voor beide partijen voordelig kan zijn: zowel in termen van kennis en (toegang tot) middelen. Ik heb hierbij een waarnemende rol waarbij ik het project probeer te begeleiden, maar de koers aan de gemeenschap zelf over laat. Hierbij is consent van groot belang. Je hoeft niks vanuit de workshops te delen totdat je daar klaar voor bent. Het kan soms een tijdje duren, maar op een gegeven moment beginnen mensen uit hun schulp te kruipen en worden ze vaak steeds mondiger. Door de langdurigheid van dit project, zie je bij velen een transformatie, dat is erg bijzonder.”
Daarnaast legt LIMBO ook de nadruk op hoe perspectieven van vluchtelingen kunnen bijdragen aan de Nederlandse samenleving. “Buiten hun waardevolle individuele eigenschappen forceert het vluchtelingschap ook extreme zelfreflectie om zo hun positie in een geheel nieuwe context te begrijpen. Vormen van uitsluiting die voor vele Nederlanders niet opvallen omdat ze vanzelfsprekend lijken, vallen voor deze mensen juist extra op. Dit vergt veel creativiteit, originaliteit, en kritische reflectie. Zo’n frisse blik is erg belangrijk voor onderzoekers maar ook voor de gehele maatschappij. Dat is een kracht, geen zwaktebod. LIMBO probeert van vluchtelingen te leren hoe Nederland zich kan aanpassen in plaats van, of eigenlijk naast, dat vluchtelingen zelf constant moeten aanpassen.”
De toekomst
Vanwege het grote succes wordt het LIMBO project voortgezet. “In eerste instantie zou het project maar 8 weken plaatsvinden. Maar de gemeenschap wilde niet dat het stopte. Framer Framed heeft een half jaar geleden subsidie gekregen om onze LIMBO gemeenschap en nog een andere groep binnen de kunstinstelling voor twee jaar door te laten gaan. Het zou mooi zijn om op een gegeven moment een soort van onafhankelijk collectief te worden. Aangezien dit niet het originele plan was, zijn er ook nieuwe uitdagingen. Een van mijn onderzoeksvragen is dan ook hoe zulk onderzoek duurzaam kan zijn zonder mensen op te branden. Daarom is het belangrijk dat we samen blijven ontwikkelen en communiceren zodat het echt samen gedragen wordt.”