Stikstof
Volgens Frans Timmermans ligt de bouw stil door de stikstofcrisis, Caroline van der Plas zegt het tegenovergestelde. Hoogleraar Jan Rouwendal (SBE), hoogleraar vastgoedeconomie, geeft op BNR duiding. “In gemeenten rondom kwetsbare natuurgebieden zien we niet dat er minder bouwvergunningen worden verleend na het arrest van de Raad van State.”
Een plek voor startende ondernemers
De VU StartHub, waar beginnende ondernemers werken aan hun start-up, verscheen deze week in een uitgebreid artikel van Het Parool. Verschillende ondernemers die hebben gestudeerd aan onze faculteit kwamen aan het woord, namelijk Rami Masri, Joseph Nickisch en Reuben Moore.
Groeicijfers
Over dertig jaar zijn we twee keer zo productief, verwacht hoogleraar economie Eric Bartelsman (SBE), wat een trendbreuk zou betekenen na twee decennia van lage groei. Maar vanzelf zal het niet gaan. “Er is actief overheidsbeleid nodig. Wie profiteert? Welke keuzes maken we qua technologie?”, zegt hij tegen Het Financieele Dagblad. “De overheid moet een duidelijke stip op de horizon zetten, dan pas komen die hogere groeicijfers.”
De integriteit van integriteitsonderzoeken
Oud-Kamervoorzitter Khadija Arib krijgt geen inzage in een conceptrapport en hoort alleen mondeling waarvan ze wordt beschuldigd. Dat is ongebruikelijk en “een ernstige beperking van hoor en wederhoor”, zegt Rob van Eijbergen (SBE), hoogleraar kwaliteit en integriteit van organisaties, tegen Follow The Money. Bovendien lopen de rollen door elkaar, volgens Van Eijbergen. Hierdoor opereert recherchebureau Hoffman, dat in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek doet naar het gedrag van Arib, niet onafhankelijk maar “onder instructie van de opdrachtgevers”. Van Eijbergen gaf ook bij BNR duiding over deze kwestie.
Duurzaamheidslabel voor bedrijven
Veel bedrijven zijn op eigen houtje bezig met verduurzamen, maar samengewerkt wordt er nauwelijks. En dat moet veranderen, vindt Erik Verhoef (SBE), hoogleraar vervoerseconomie. In Trouw zegt hij: “Door samen te werken kunnen bedrijven veel winst boeken. Dat is lang onderbelicht gebleven, het is hoog tijd om de boel nu snel vlot te trekken.” De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur adviseert de regering een duurzaamheidslabel in te stellen. Veel ondernemers verwelkomen die duidelijkheid met open armen, volgens Verhoef. “Want duidelijkheid, dat is waar ze het meest om vragen.”
Zonder verdere verduurzaming van bedrijvenparken wordt het voor het kabinet “ondoenlijk” om klimaatdoelen te halen, zegt Verhoef over dezelfde kwestie in NRC. “Bedrijventerreinen maken een substantieel deel uit van onze economie, bijna 30 procent van het bruto binnenlands product wordt door hen geproduceerd. We kunnen het ons dus niet veroorloven niets te doen.”
Meer expats vanwege belastingkorting
Buitenlandse werknemers in Nederland kunnen vijf jaar lang gebruik maken van de expatregeling, waardoor zij geen belasting hoeven te betalen over dertig procent van hun salaris. Sommige politieke partijen willen nu van die regeling af. In EenVandaag licht arbeidseconoom Paul Muller op basis van zijn onderzoek toe dat er meer werknemers naar Nederland zijn gekomen vanwege die belastingkorting. “Maar er is ook een grote groep voor wie die regeling minder uitmaakt, maar zij krijgen het wel. Dat betekent dat het een dure maatregel is,” aldus Muller.
Vervijfvoudiging van rente op studieschuld
Studenten uit de 'pechgeneratie' zijn woedend: de rente op studieschuld wordt vanaf volgend jaar vijf keer zo hoog. "Centrale banken proberen de inflatie af te remmen door de rentes te verhogen en daarmee stijgt ook de rente op de overheidsschuld”, legt hoogleraar economie Bas Jacobs (SBE) uit aan EenVandaag. En de rente op studieleningen neemt toe omdat het voor de overheid zelf ook duurder wordt om geld te lenen. “Omdat alle rentes omhoog gaan, is het daarom normaal dat de rente op je studieschuld ook omhoog gaat", aldus Jacobs.
Ranglijsten
De UvA en VU moeten niet meer meedoen aan de internationale ranglijsten waarin de zogenaamd beste universiteiten op een rijtje worden gezet, stelt een groep jonge academici. De ranglijsten zijn vaak gebaseerd op onzinnige informatie, leiden tot stress bij onderzoekers en gaan ten koste van de onderwijskwaliteit schrijven Amsterdam Young Academy-leden Berend van der Kolk (SBE), Romy van der Lee (FSW), Bert Bakker en Marie Deserno (UvA) in het Parool.
Verkiezingsprogramma Omtzigt
Het verkiezingsprogramma van het NSC bevat zinnige plannen, maar onduidelijk blijft hoe Omtzigt deze wil gaan betalen. Dat schrijft hoogleraar bestuur en economie Raymond Gradus (SBE) in Trouw. “Het programma mist een budgettaire paragraaf die inzicht geeft in extra uitgaven, bezuinigingen of lastenverzwaring om wensen en de 10 miljard te financieren”, vindt Gradus. “Juist omdat NSC geen CPB-doorrekening doet, mogen kiezers dit vragen. Anders zijn de voorstellen vooral een lege huls.”
Toeslagenautomaat
Het toeslagenstelsel zorgt voor veel onzekerheid omdat de toeslagen erg inkomensafhankelijk zijn, schrijven Pierre Koning en Arjen Siegmann in een opiniestuk in NRC. Als iemand meer gaat verdienen of een partner krijgt kan dat het recht op toeslag flink verlagen, en vooral bij de lagere inkomens kan dit tot grote tegenvallers leiden. Het is belangrijk om die onzekerheid weg te nemen, en daarvoor zijn volgens hen pijnlijke politiek keuzes nodig.
Onnodige operaties en te weinig bedden
Ziekenhuizen krijgen per behandeling betaald en dat geeft een prikkel om behandelingen uit te voeren die niet per se nodig zijn, maar wel geld opleveren. “Tientallen procenten van alle diagnostiek en operaties in het ziekenhuis kunnen nog altijd worden geschrapt”, zegt Xander Koolman, hoogleraar gezondheidseconomie, daarover in de Telegraaf. “Dat is wat medisch specialisten mij zelf vertellen.” Onnodige ingrepen zijn volgens de medische richtlijnen bijvoorbeeld meniscusoperaties bij mensen boven de vijftig en buisjes bij jonge kinderen.
Koolman werd ook aangehaald in een artikel van de Volkskrant, over de Wet langdurige zorg. Het merendeel van de mensen die willen worden opgenomen, kan niet direct terecht. “Het aantal ouderen stijgt veel sneller dan het aantal bedden dat voor hen beschikbaar is.” Het is een kwestie van tijd, zo zegt hij, tot mensen hun recht gaan claimen bij de rechter. “Ik vind het verbazingwekkend dat patiëntenorganisaties zo’n uitspraak nog niet hebben uitgelokt.”
Ook gaf Koolman duiding in het onderzoeksjournalistieke programma Pointer, over medische hulpmiddelen. Patiënten die bijvoorbeeld een katheter of stoma nodig hebben, moeten volgens de makers lang wachten, krijgen het verkeerde middel of zelfs helemaal niks. Koolman bespreekt wat er misgaat.
AI als energieslurper
Velen maken dankbaar gebruik van ChatGPT, maar als de vraag gelijk blijft verbruikt AI in 2027 potentieel net zoveel energie als heel Nederland. Dat blijkt uit een studie van promovendus Alex de Vries, waarover onder meer de NOS en de BBC schrijven. “Kunstmatige intelligentie is gewoon heel erg energie-intensief”, zegt hij tegen de NOS. Lees hier zijn hele onderzoek.
Toeslagenstelsel op de schop
Veel politieke partijen pleiten er in hun verkiezingsprogramma voor om het toeslagenstelsel te hervormen. Hoogleraar economie en overheidsfinanciën Bas Jacobs is daar blij mee, zegt hij in EenVandaag. "Het had eigenlijk al drie kabinetsperiodes geleden gebeurd moeten zijn," aldus Jacobs. Hij is echter niet enthousiast over voorstellen om alle toeslagen te vervangen door een basisinkomen voor iedereen. Jacobs: “Dan gaat de rondpompmachine van de overheid alleen nog maar harder draaien.” Liever pleit hij voor het samenvoegen van toeslagen of het goedkoper maken van publieke voorzieningen zoals gezondheidszorg voor armere huishoudens.
De euro de deur uit?
Nederland moet een streep zetten door de euro, staat in het verkiezingsprogramma van de SP, omdat de valuta volgens de partij op termijn onhoudbaar is. Juridisch gezien kun je afstand doen van de euro, maar dan moet je ook uit de EU stappen, licht econoom Wim Boonstra toe aan EenVandaag. “Dan krijgen we grenscontroles tussen Duitsland en tussen België." De euro maakt het voor Nederland makkelijker om handel te drijven, zegt hij. “Je moet je realiseren dat Nederland, veel sterker dan andere landen, afhankelijk is van internationale handel.”
De schatkist raakt steeds leger
De tijd van de volle schatkist is voorbij: door de hoge rente heeft de regering veel minder te besteden. Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën, komt hierover aan het woord in het BNR-radioprogramma Big Five. De politiek moet scherpe keuzes maken, maar slaat vaak de verkeerde weg in, zegt Jacobs bovendien in het radioprogramma Spraakmakers. Denk aan het terugdraaien van de accijnsverhoging op benzine en diesel. Hij licht toe wat er volgens hem moet gebeuren.
Competitie op de werkvloer
Wanneer de prestaties van werknemers onderling worden vergeleken, gaan mannen beter presteren en vrouwen juist minder, blijkt uit experimenteel onderzoek van hoogleraar Sociale Economie Klarita Gërxhani. Het Financieele Dagblad interviewde haar over haar onderzoek naar verschillen tussen mannen en vrouwen en over haar eigen ervaringen op de werkvloer. “Prestatievergelijking activeert diepgewortelde genderspecifieke stereotypen. Mannen zouden meer competent zijn en vrouwen meer empathisch, waardoor ze niet ten koste van de ander willen winnen,” zegt Gërxhani. Doordat deze stereotypen zo zijn ingebakken in de maatschappij, kunnen vrouwen er moeilijk omheen.
Zelfstandigen in de zorg
In de zorg werken steeds meer zelfstandigen (zzp’ers). Dat is volgens hoogleraar gezondheidseconomie en dementie Marcel Canoy niet zonder gevolgen. In een column op socialevraagstukken.nl gaat hij in op die gevolgen en komt hij met mogelijke oplossingen. “Er zijn geen simpele oplossingen voor dit probleem, omdat zzp’ers ook elders kunnen gaan werken. De forse aanpak van het demissionaire kabinet kan daarin wel eens doorschieten. De beste oplossingen lijken te liggen in de inkoop van zorgverzekeraars en mogelijk regionale afspraken over het uitwisselen van personeel,” aldus Canoy.
Gratis bier bij verkiezingen
De verkiezingscampagne is losgebarsten en politieke partijen doen er alles aan om kiezers naar zich toe te trekken. Maar hoe beoordeel je of een politieke partij realistische beloftes doet en geen gratis bier weggeeft? De nieuwe podcast van Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën, op BNR schiet te hulp. “Geld kun je maar één keer uitgeven en bij verkiezingen zie je dat er plannen worden gemaakt die geven aan bepaalde mensen en nemen van anderen”. De belangrijkste taak van economen is om daar helderheid over te geven, aldus Jacobs. De podcast verschijnt elke dinsdag en elke aflevering komt er een nieuw verkiezingsprogramma aan bod.
Nieuwe accountantsopleiding
In september is de nieuwe 'themagestuurde en praktijkgerichte' accountantsopleiding aan de Vrije Universiteit Amsterdam begonnen. Opleidingsdirecteur Peter Eimers, tevens partner bij EY, vertelt erover in een interview met Accountant.nl. “Met de nieuwe aanpak snappen studenten beter wat ze doen en waarom dat gebeurt. Het resultaat is dat een student beter begrijpt wat de samenhang is tussen de vakken. Anderzijds begrijpen studenten bij het zien van de praktijk nu ook beter waarom bepaalde theorie daarvoor belangrijk is. Kortom, het kwartje valt eerder en daardoor hebben studenten meer plezier in wat ze doen," aldus Eimers.
Einde voor Hein Pieper
Een twee decennia oude integriteitszaak heeft Hein Pieper, voorzitter van de partij van Pieter Omtzigt, de das omgedaan. Na onderzoek van hoogleraar ethiek Rob van Eijbergen, ingeschakeld door Omtzigt, stapte hij op. De hoogleraar sprak afgelopen tijd met betrokkenen en meldde zijn bevindingen aan het bestuur van NSC, schrijven vrijwel alle landelijke media, waaronder NRC, de Volkskrant, en De Telegraaf.
Meer grip op leven door meetmaatschappij
Het beoordelen van Uber-chauffeurs, klantenservicemedewerkers en hotels: we leven in een ‘meetmaatschappij’. Die cijfers geven houvast, zegt hoofddocent accounting Berend van der Kolk tegen de Volkskrant. “Een gevoel van grip in een steeds complexere wereld met steeds meer keuze. Door te kwantificeren hoeven we ons niet te verdiepen in alle vierduizend Amsterdamse eetgelegenheden, de 600 fietscomputers op Bol.com of 38 spinninginstructeurs.” Maar een meetsysteem is niet altijd geschikt. “Als je bijvoorbeeld kijkt naar patiëntenbeoordelingen dan kunnen die wel wat zeggen over de communicatie van de arts”, stelt Van der Kolk. “Maar patiënten kunnen de klinische vaardigheden veel moeilijker beoordelen.”
Betalen voor de huisarts?
Jaar in, jaar uit stijgen de zorgkosten en daarom gaan ook de zorgpremies fors omhoog. In het programma Dit is de Dag gaan experts in discussie over het idee om mensen via hun eigen risico te laten betalen voor een bezoekje aan de huisarts, om zo onnodig bezoek te ontmoedigen. Volgens gezondheidseconoom Xander Koolman heeft dat idee nadelen. “De groep die heel prijsgevoelig is – een tientje is genoeg om niet te gaan, hebben we gezien – weet niet zo goed wanneer het wel of niet nodig is om te gaan.”
Uren in de file
We werken steeds vaker thuis, maar het fileprobleem wordt groter: hoe kan dat? De thuiswerkdagen zijn bij verschillende bedrijven dezelfde, zegt hoogleraar vervoerseconomie Erik Verhoef (SBE) tegen EenVandaag. "Dat is vaak op de vrijdag. In de filecijfers zie je ook dat het op die dag juist heel erg rustig is." Rekeningrijden is een mogelijke oplossing, zegt hij. “Mensen vinden betalen voor files eng klinken, maar als je het nuchter bekijkt, is het een maatregel waar heel veel mensen mee vooruit zouden gaan.”
Zorg(elijk)
Vermarkting en vergrijzing, zomaar twee variabelen in een zorgsysteem waarbinnen de kosten blijven stijgen. Geen politieke partij die er met het vergrijzende electoraat haar vingers aan durft te branden. Jort Kelder durft het wel aan en sprak met zorgeconoom Xander Koolman over het zorgsysteem in de Jortcast.
Zie ook:
Xander Koolman in de Volkskrant over de ouderenzorg.
Xander Koolman op NPO Radio 1 in gesprek met Jet Bussemaker over hoe de gezondheidszorg betaalbaar blijft.
Xander Koolman in Follow the Money over het rapport van de Raad voor Volksgezondheid.
Meer weten
Wil je elke week het totale VU-overzicht ontvangen? Meld je dan aan voor VU in de media.
Meer weten over onderzoek in de media? Of mis je een media-optreden in dit overzicht? Neem contact op met wetenschapsredacteur Yrla van de Ven, y.f.van.de.ven@vu.nl, +31 6 26512492.
