Kennisveiligheid is een van de aspecten waar de VU, onder leiding van Ralph Lasage, hard aan werkt. Het werk van Ralph Lasage is erop gericht om te zorgen dat internationaal onderzoek zo veilig mogelijk kan plaatsvinden, waarbij ongewenste overdracht van sensitieve kennis wordt voorkomen, er geen beïnvloeding plaatsvindt door buitenlandse actoren en er oog is voor ethische kwesties die kunnen spelen in samenwerking met landen die grondrechten niet respecteren.
Ralph: “Hierbij gaat het niet uitsluitend om de usual suspects als Rusland, Iran en Noord-Korea, maar dit kunnen ook partijen zijn die hier indirect mee samenwerken of dermate verbonden zijn aan een nationale overheid waardoor hun wetenschappelijke onafhankelijkheid in het geding komt. Dit zien we terug in samenwerkingen met bijvoorbeeld sommige Chinese universiteiten.”
“Tevens is de term dual-use van belang. Het kan zijn dat je kennis ontwikkelt voor civiele toepassing, maar dat deze ook voor militaire doeleinden gebruikt kan worden. Dit hoeft geen belemmering te zijn om het onderzoek uit te voeren, maar het is wel van belang om je hiervan bewust te zijn en na te gaan wie toegang krijgt tot dit onderzoek.”
“De onderliggende boodschap is dat je als onderzoeker een verantwoordelijkheid hebt om kritisch te kijken naar wat je ontwikkelt, met wie, en wat je doet met de eindresultaten. Dat iets niet expliciet verboden is wil niet zeggen dat het ook wenselijk is. Het is een enorm grijs gebied en daarom is bewustzijn hierbij van belang. Schroom vooral niet om bij twijfel hulp in te schakelen via je afdelingsmanager. De adviesgroep kennisveiligheid denkt graag mee op welke wijze samenwerkingen wel mogelijk zijn, bijvoorbeeld door het nemen van maatregelen.”
Wat is het verschil met landen waar sancties tegen gelden en landen met een andere kijk op de wereld?
Ralph: “Wat betreft sanctiewetgeving: als een organisatie of persoon op die lijst staat, is een samenwerking niet mogelijk. Dan hoeven we alleen een check te doen. Maar er bestaat ook onderzoek dat voor militaire doeleinden kan worden gebruikt. Dat is ook zo’n typisch onderwerp waar we met veel landen mee mogen samenwerken. Maar er zijn landen waar bijvoorbeeld universiteiten gelieerd zijn met het leger. En daarvan moeten wij nu bepalen of wij met die organisaties willen samenwerken op bepaalde onderwerpen.”
Wordt het onderscheid dan gemaakt op basis van een onderwerp als militair onderzoek of per land?
Ralph: “Het is niet het één of het ander, maar eerder een gesprek dat je moet voeren. Als je samenwerkt met een onderzoeker uit een land dat een andere academische vrijheid heeft dan wij, die mogelijk bij een militaire universiteit heeft gewerkt. Dan is het goed om je af te vragen of die in een lab van de VU mag werken. Of hoe kunnen we ervoor zorgen dat die persoon wel in zijn eigen lab kan, maar niet in een ander lab op andere verdieping? Wat voor afspraken maak je over data die gedeeld mag worden en met wie? Dit voelt tegenstrijdig ten opzichte van de open houding die we in onderzoek hebben. Er zijn helaas echter voorbeelden dat onderzoekers onder druk worden gezet door hun regering om informatie te verzamelen en door te spelen. Dat zijn lastige en delicate kwesties, waar a priori geen duidelijk antwoord voor is. Daar moeten we in de toepassing van het kader kennisveiligheid verder over gaan leren”