Hoe zag het leven van gewone Amsterdammers er in de 17e- en 18e eeuw uit? Met deze vraag begon Bob Pierik in 2017 aan zijn promotieonderzoek. De antwoorden waren zo verrassend dat vandaag een uitgave voor het grote publiek verschijnt.
Pierik stuitte op een gigantische collectie getuigenverklaringen in het notarieel archief die voor de hoofdofficier van Amsterdam waren afgelegd. Het archief bleek een schatkamer vol informatie over allemaal normale Amsterdammers, van de lagere tot hogere middenklasse. Pierik: “Die getuigen vertelden vaak allerlei randdetails, ook in wat er gebeurde vóór het conflict uitbrak. Voor mij was dat vaak belangrijker dan het conflict zelf.” Door heel veel van deze ‘snippertjes’ informatie in een database te stoppen kon hij uiteindelijk het straatleven reconstrueren.
Ondernemende vrouwen
Eén van de thema’s die Pierik onderzocht ging over de vraag waar en hoe er gewerkt werd. Daarbij keek hij verder dan de officiële gegevens. Daaruit bleek bijvoorbeeld, dat een herbergier bijna nooit alleen werkte maar dat zijn hele gezin bij het werk betrokken was. In veel gevallen bleek de herbergiersvrouw ook nog te fungeren als uitzendbureau voor matrozen die werk zochten. Pierik: “Bijna een soort spelersmakelaar.”
De vrouwen van de 17e eeuw waren dus, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, geen braaf thuiszittende huisvrouwen. Pierik: “Amsterdamse vrouwen waren constant op stap en in de stad te vinden en kwamen makkelijker hun huis uit. Tegelijkertijd bleven ze dichter in hun eigen buurt dan mannen. Daar speelden de vrouwen dan wel weer een belangrijke roI in de sociale controle.”
Weesperknip
Het thema mobiliteit bleek nauw aan te sluiten bij de discussies die zich vandaag de dag in Amsterdam afspelen. Pierik vergelijkt de afsluiting van de Weesperknip met de discussies die in de 17e eeuw ontstonden toen de stad werd uitgelegd en grote, brede, straten ontstonden waar koetsen konden rijden. “Koetsen waren levensgevaarlijk, vrouwen en kinderen kwamen in de verdrukking, werden aangereden, doodgereden zelfs. Toen hebben ze 1634 de koets verboden uit de stad. Dat was op zich wel bekend, alleen historici schreven daar eerder over dat dat eigenlijk nooit gelukt is, dat de stad vanaf toen geclaimd was door wielen. Wat ik in mijn onderzoek heb laten zien is dat dat eigenlijk veel genuanceerder ligt, dat er hele gebieden van de stad echt vrij van koetsen waren.”
Gated Community
Als je door Amsterdam loopt kun je goed zien dat de stad ooit ommuurd was. Normaal gesproken denken mensen bij een ommuurde stad aan de middeleeuwen, maar tot diep in de 18e-, zelfs 19e eeuw was Amsterdam een samenleving die ’s nachts op slot ging, een gated community. Om te zorgen dat schepen niet ‘s nachts naar binnen konden was de haven zelfs afgesloten met slagbomen. Pierik: “Je ziet in die akten de hele tijd dat er gedoe is rond de stadspoorten. Mensen smokkelen spullen naar binnen, proberen voor half tarief binnen te komen. Er wordt 's nachts over het ijs de stad ingeglipt. Dat die stadsmuren een vitaal onderdeel waren van de infrastructuur, dat je dat dan ook echt in actie ziet, dat dat vond ik heel erg leuk. “
Zo veel leven voor de deur ligt vanaf 5 oktober in de boekhandel