Het onderzoek dat Nana de Graaff zal verrichten met behulp van deze Vidi-financiering draait om de technologische ontkoppeling tussen Europa en China. De term ontkoppeling verwijst naar een afname van uitwisseling en relaties tussen landen of regio's op het gebied van bijvoorbeeld handel, investeringen, technologie, innovatie, mensen en diplomatie. Een voorbeeld van technologische ontkoppeling tussen Europa en China is het weren van Huawei, een Chinese telecom- en netwerkprovider, van het 5G-netwerk in Europa. De Graaff wil de politieke en geopolitieke drijfveren achter deze technologische ontkoppeling verder onderzoeken.
Nana de Graaff is universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen bij de afdeling Politicologie en Bestuurskunde van de Vrije Universiteit Amsterdam. Bij dit onderzoek komen veel van haar onderzoeksgebieden samen: Chinese politieke en economische elites, de globalisering van Chinese bedrijven en de Chinese betrokkenheid bij Europa; Amerikaanse politieke en economische elites en het buitenlands beleid van de VS en de betrekkingen tussen de VS en China.
Vanuit haar onderzoek naar de internationalisering van China in verhouding tot Europa en de VS is De Graaff een van de grondleggers van het Europees kennisnetwerk CHERN (China in Europe Research Network). De Graaff is de voorzitter van dit netwerk, dat zich bezighoudt met het bundelen, uitwisselen, verspreiden en genereren van onderzoek naar Chinese sociaaleconomische betrokkenheid bij Europa. “Toen we met dit netwerk begonnen stond Europa nog veel meer open voor samenwerking met China. Maar sindsdien is de relatie tussen de VS en China gepolariseerd, een ontwikkeling die ook in Europa heeft plaatsgevonden. Europa wil het bondgenootschap met de VS onderhouden, en ziet China afwisselend als partner, concurrent of systeemrivaal.” De Europese Commissie heeft een strategischere houding ten opzichte van China aangenomen, waarbij Europa aan de ene kant een handelspartner wil zijn, maar aan de andere kant ook haar eigen strategische belangen wil bewaken.
Technologische ontkoppeling in Nederland
Ook in Nederland speelt de technologische ontkoppeling een rol. Zoals bij het Nederlandse hightechbedrijf ASML, dat machines produceert waarmee andere bedrijven chips maken en een hoofdrolspeler in de zogeheten ‘chips war’ is geworden. De Graaff: “China was een belangrijke afzetmarkt voor ASML, maar mede onder druk van de VS heeft de Nederlandse regering besloten een deel van de export naar China stil te leggen.” Daar zijn twee hoofdredenen voor, legt De Graaff uit. “Westerse landen willen niet dat China deze technologie gebruikt voor militaire doeleinden, dus nationale veiligheid. Daarnaast is China een economische uitdager, en wil de VS de technologische ontwikkeling van deze grootmacht zoveel mogelijk beperken.”
Empirische studies over technologische ontkoppeling zijn in opkomst, maar tot nu toe voornamelijk vanuit denktanks en beleidsadvies. De wetenschappelijke kennis over deze razendsnelle ontwikkelingen blijft achter. “Decennia aan globalisering en technologische ontwikkelingen hebben geleid tot mondiale integratie van economische relaties en het vervagen van economische grenzen: je kunt dit ook wel techno-globalisme noemen.” Nu vindt er een tegenbeweging plaats, legt de Graaff uit, techno-nationalisme. “Technologische ontwikkelingen worden steeds verder beschermd binnen nationale grenzen en gekoppeld aan nationale belangen en veiligheid. Dat dreigt tot fragmentatie van de wereldeconomie te leiden.”
Historisch perspectief
Technologische ontkoppeling wordt in dit onderzoek ook in historisch perspectief geplaatst van eerdere golven van techno-nationalisme. “In de jaren 70 stonden het Westen onder leiding van de Verenigde Staten tegenover de Sovjet-Unie, in de jaren 80 was Japan de technologische uitdager. We onderzoeken de verschillen en overeenkomsten tussen deze periodes en de huidige situatie.”
De Graaff is zeer verheugd met de toekenning van deze Vidi-financiering en kijkt ernaar uit om een onderzoeksgroep op te zetten rond dit belangrijke en actuele onderwerp. “Ik prijs mezelf enorm gelukkig met deze kans. Nu krijg ik de mogelijkheid om naast het onderzoeksnetwerk CHERN ook een eigen onderzoeksgroep over China-Europa uit te bouwen. Technologische ontkoppeling en wat in Europa ‘de-risking’ wordt genoemd, kan nog alle kanten op gaan, sociaalwetenschappelijk onderzoek naar de achterliggende drijfveren en geopolitiek is daarom onmisbaar.”
In totaal 97 vooraanstaande wetenschappers ontvangen een Vidi-financiering van maximaal 800.000 euro van de NWO. Hiermee kunnen de laureaten in de komende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen en hun eigen onderzoeksgroep verder uitbouwen.