Sorry! The information you are looking for is only available in Dutch.
Deze opleiding is opgeslagen in Mijn Studiekeuze.
Er is iets fout gegaan bij het uitvoeren van het verzoek.
Er is iets fout gegaan bij het uitvoeren van het verzoek.

Is satirisch nieuws een krachtig overtuigingsmiddel of slechts vermaak?

13 maart 2023
Satirische nieuwsshows zoals Zondag met Lubach lijken de meningen van kijkers regelmatig te beïnvloeden. Maar wetenschappelijk bewijs voor de overtuigingskracht van satirisch nieuws is gemengd. Communicatiewetenschapper Ellen Droog onderzocht daarom de rol, het gebruik, de karakteristieken en de overtuigingskracht van metaforische grapjes in satirisch nieuws. Uit haar onderzoek blijkt dat satire weldegelijk een indirecte invloed kan hebben op de samenleving.

De invloed van satire wordt in de wetenschap vaak vanuit twee verschillende kanten bestudeerd. Aan de ene kant de kenmerken van de inhoud van satire en aan de andere kant de effecten van satire. Droog: “Helaas is er weinig interactie tussen deze verschillende disciplines, waardoor we niet zo goed weten wat voor soort verschillende satirische shows, afleveringen, fragmenten, of grapjes wat voor soort reacties voorzaken in de kijkers.”

De overtuigingskracht van satire is erg complex, blijkt uit het onderzoek van Droog. “Het kijken van satire kan bijvoorbeeld bepaalde emoties zoals boosheid en blijdschap oproepen of juist verminderen die aan de ene kant zorgen dat mensen het meer eens zijn met wat ze horen, maar er aan de andere kant ook voor kunnen zorgen dat mensen het juist minder eens zijn met wat ze horen.”

De effecten van satire lijken niet zo erg af te hangen van de soort grap die wordt gemaakt, bijvoorbeeld een metaforisch grapje, maar  wel van de verdeling van grappige en niet grappige informatie in een show. “Sommige shows bevatten namelijk meer serieuze en niet grappige informatie dan andere shows. Op basis van de resultaten van mijn dissertatie verwacht ik dat satirische nieuws shows die meer serieuze elementen bevatten persuasiever zijn dan shows die mensen alleen maar aan het lachen maken, omdat die serieusheid er voor zorgt dat kijkers de inhoud van de show ook serieuzer nemen. Door dit onderzoek kunnen we daarom preciezer voorspellen hoe, wanneer, voor wie en onder welke omstandigheden welke specifieke shows, afleveringen of fragmenten wel of niet overtuigend zijn.”

Droog raadt satirici aan zorgvuldiger na te denken over de potentiële overtuigingskracht van hun shows. “Satirici over de hele wereld ontkennen vaak dat ze aan journalistiek doen, het is namelijk ‘alleen maar entertainment’. Maar de resultaten van deze dissertatie laten zien dat de kenmerken en effecten van satirisch nieuws echt wel verder gaan dan louter vermaak,” aldus Droog. “Satire kan namelijk weldegelijk een indirecte invloed hebben op de samenleving, en hoewel veel satirici rigoureus zijn in hun fact-checking van de informatie in hun shows, wat ironisch is gegeven het feit dat ze zeggen geen journalistiek te bedrijven, zijn satirici in veel opzichten journalisten zonder de last van de journalistiek, omdat ze niet gebonden zijn aan dezelfde journalistieke normen, waarden, ethische codes en standaarden. Satirici zouden daarom meer bewust moeten zijn van de maatschappelijke rol en positie van hun satirische nieuwsshows in het publieke debat.”