Amin werkte tijdens zijn onderzoek nauw samen met Forward Incubator, een organisatie die nieuwkomers helpt om bedrijven op te starten. Daar kwam hij tijdens de vele gesprekken met nieuwkomers tot de conclusie dat het probleem niet zozeer ligt aan de nare ervaringen in het land van herkomst, maar vooral aan het stigma dat aan hen kleeft. Joris Amin: “Ze worden gereduceerd tot ‘vluchteling’, in plaats van dat ze gezien worden als volwaardig persoon. Vooral tijdens de periode in het asielzoekerscentrum worden ze daarmee geconfronteerd: je mag niet werken, niet studeren en alles wordt uit handen genomen. Er werd mij verteld dat er een keer een lampje kapot was in een asielzoekerscentrum en dat iemand die elektricien was geweest deze wilde vervangen, maar dat mocht niet omdat dit gezien werd als ‘werk’.”
Identiteit
Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat er een belangrijke rol weggelegd is voor identiteit. “Voordat nieuwkomers naar Nederland kwamen, waren ze iemand. Veel van hen hadden een goede baan, een diploma, status en een groot sociaal netwerk. Ze worden geconfronteerd met de harde realiteit dat hun gehele menselijke kapitaal totaal is afgebroken. En als je dan als dokter of advocaat ook nog in de plantsoendienst moet gaan werken, dan begrijp je wel dat dit niet bevorderlijk is voor hun mentale welzijn. Daar wilde ik graag onderzoek naar doen: hoe bouwt een nieuwkomer weer een positieve identiteit op in Nederland?”
Sleutelrol Forward Incubator
Zodra nieuwkomers in het asielproces belanden, worden ze toegewezen aan een caseworker van de gemeente. Echter is juist deze hulp regelmatig belemmerend voor de integratie: “Alles wordt voor je gedaan: je financiën worden gemonitord en er wordt verteld waar je je winterjas moet kopen, alsof je een kind bent dat niets zelf kan. Dit zorgt ervoor dat je continu afhankelijk bent van andere partijen en dat je niets zelf leert.” Daar ligt volgens Amin de kracht van Forward Incubator: “Zij nemen dit stukje afhankelijkheid zoveel mogelijk weg van deze mensen, zodat zij zo snel mogelijk op eigen benen leren staan. Ze leren de samenleving beter begrijpen, ze maken connecties en misschien nog wel belangrijker: ze worden niet gezien als vluchteling, maar als ondernemer. Een bedrijf opstarten is niet per se het einddoel, het gaat er meer om dat ze iets op kunnen bouwen.”
Wat kunnen we zelf bijdragen?
Een vluchteling benaderen als een persoon, en niet als een statushouder of nummertje, is volgens Amin essentieel omdat zij meer zijn dan alleen het etiket dat ontvangende landen of hulporganisaties hen opplakken. Ook kunnen we helpen door nieuwkomers niet alles uit handen te willen nemen, hoe goedbedoeld ook. “Het is een lastige balans tussen iemand niet als hulpbehoevend zien maar wel willen helpen. Ik vergelijk dit met het volgende: stel dat je van A naar B moet reizen op een totaal onbekende plek waar niemand jouw taal spreekt. De gemeente zet jou in dit geval in een taxi die je naar punt B brengt, maar dan mis je alle belangrijke momenten. De andere route is om te gaan lopen en dan onderweg te vragen waar je heen moet. Als je dat doet, dan kom je in contact met de lokale bevolking, de maatschappij én de cultuur. Dat is een heel ander pad van A naar B dan de taxi. Kortom: stuur nieuwkomers de juiste richting op, zonder dat je diegene alles uit handen neemt.”
Toekomst
Toen er op de 142e verjaardag van de Vrije Universiteit Amsterdam een filmpje werd getoond over het onderzoek van Joris Amin, tikte iemand hem op zijn schouder die vertelde dat het filmpje hem deed beseffen dat het ontzettend belangrijk is om een vluchteling niet te benaderen als een categorie, maar als een mens van vlees en bloed. “Het doet me alleen maar goed om te zien dat een filmpje zo’n bewustzijn creëert. Maar uiteindelijk hoop ik meer impact te maken door aan tafels te gaan zitten waar beleid gemaakt wordt. Als ik straks mijn titel heb en dan wordt gezien als een expert op dit gebied, dan hoop ik makkelijker aan die tafels te komen met als einddoel om beter beleid te voeren.”