Meike Morren richt zich in haar samenwerkingsproject samen met Yue Dou (onderzoeker aan de Universiteit Twente) op het terugdringen van eenmalig plasticgebruik en het ontwikkelen van duurzaamheidsscores voor supermarkten. Hun onderzoek bestaat uit meerdere fases: eerst werden verschillende supermarkten bezocht om te noteren hoe deze supermarkten plastic gebruiken voor hun groente en fruit en daarna brachten Morren en Dou de ervaringen van consumenten met betrekking tot plasticgebruik in kaart. De laatste stap is het toekennen van een duurzaamheidsscore aan elke supermarkt in Enschede en Amsterdam, en deze weer terugkoppelen aan de consumenten. “Hierdoor helpen we consumenten een supermarkt te kiezen op basis van hoe zij omgaan met hun verpakkingsmateriaal. Consumenten kiezen een supermarkt voornamelijk op basis van prijs, kwaliteit en nabijheid, maar duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in hun keuze. Hopelijk dragen deze duurzaamheidsscores bij aan een wereld waarin mensen steeds meer bewust worden van plasticgebruik en mogelijkheden zien om dit te verminderen”, zo stelt Meike Morren.
Papier versus plastic
Wanneer consumenten de keuze krijgen, verkiezen ze papier boven plastic vanwege het milieuaspect, zag Morren in een interventie bij de Spar en Coop op twee campussen waarbij plastic zakken werden vervangen door papieren zakken. “Consumenten beschouwen papieren zakken als milieuvriendelijker dan plastic, maar de keerzijde is dat papieren zakken niet hergebruikt kunnen worden en dat ze ongeschikt zijn voor recycling.” Dit beaamt Rik van der Ploeg, projectleider circulaire economie bij Natuur & Milieu: “Plastic is juist heel geschikt voor hergebruik én het is hygiënischer dan papier, mits het goed gebruikt wordt. Plastic verteert niet, dus je moet het gescheiden inleveren en ervoor zorgen dat het niet in de natuur terecht komt. Maar daar zit wel de crux: er zijn altijd mensen die plastic in de natuur achterlaten.” Dit betekent volgens Van der Ploeg niet dat het beter is om voor verpakte groente te kiezen. “Het uitgangspunt is vaak dat je moet kiezen tussen plastic en papier, terwijl je het eigenlijk zou moeten omdraaien: kan het ook onverpakt? Als je zeker weet dat je de groente binnen enkele dagen opeet, dan is onverpakt beter.”
Voedselverspilling
Folie en ander verpakkingsmateriaal zorgen ervoor dat groente minder snel bederft, maar er is geen zicht op hoe consumenten groente en fruit thuis bewaren. “Als je een zak met appels koopt, bestaat de kans dat je veel oude appels weg moet gooien omdat het er teveel zijn. Aan de andere kant kun je bij aankoop van een komkommer verpakt in plastic denken dat het heel lang houdbaar is, waarna dit in de koelkast verdwijnt en het vergeet. Dit kan ook voedselverspilling in de hand werken. Ik denk dat het daarom belangrijk is om de consument goed op te leiden. Hoe kun je nou het beste groente en fruit bewaren zodat het langer houdbaar is? Onze eerste pilot studie laat zien dat veel mensen dat niet weten”, stelt Morren.
Verantwoordelijkheid ligt bij supermarkten
Naast dat je als consument je ecologische voetafdruk kunt verkleinen door de juiste keuzes te maken, hebben supermarkten volgens Van der Ploeg een grote verantwoordelijkheid. “Supermarkten zouden meer duurzame alternatieven op voedingsmiddelen kunnen aanbieden en streven naar duurzaam verpakkingsmateriaal voor hun producten. Maar dit is ook een kwestie van prioriteit: supermarkten prioriteren duurzaam verpakkingsgebruik niet altijd, terwijl dit wel zou moeten.” Dit is echter slechts één kant van het verhaal: supermarkten zijn op hun beurt afhankelijk van eerdere schakels in de productieketen. “We hebben geen invloed op wat er met het product gebeurt voordat dit wordt aangeleverd bij de supermarkt. Kiest de supermarkt voor een leverancier die relatief weinig plastic afval genereert of verpakkingen maakt met minder plastic? Zo stappen recent veel supermarkten over op zakjes in plaats van bakjes om vlees te verpakken. Wij focussen met ons onderzoek vooral op de invloed van deze keuzes op de consument”, zo stelt Morren.
Frankrijk als voorbeeld
Het onderzoek van Morren helpt consumenten niet alleen om hun gedrag te veranderen, maar stimuleert ook de huidige initiatieven van supermarktketens om het plasticgebruik in de hele voedselketen te verminderen. “De duurzaamheidsscores laten zien in hoeverre consumenten in verschillende supermarkten met plastic worden geconfronteerd. Binnen andere Europese landen bestaan hiervoor andere regelingen. In Frankrijk is het bijvoorbeeld sinds vorig jaar verboden om de meeste groente en fruit in plastic te verpakken. In de Carrefour, de grote supermarktketen in Frankrijk, worden groenten en fruit nu in grote dozen verkocht, ook wel bulkverkoop genoemd. Dit kost meestal minder en je hebt minder verpakkingsmateriaal nodig. In Nederland bestaat een dergelijke regeling niet, maar ik hoop dat dit project een positieve impact kan maken op hoe wij plastic gebruiken op nationaal niveau. In de toekomst zouden we graag onderzoeken hoe cultuur een rol speelt bij deze verschillen.”