Tienduizend euro collegegeld per jaar. Dat moesten ongedocumenteerden tot voor kort betalen om te mogen studeren. Tot hun achttiende hebben deze jongeren recht op gratis onderwijs, dus hun middelbare school rollen ze vaak probleemloos door, maar als ze de volwassen leeftijd bereiken, houdt het op. Tienduizend euro collegegeld kunnen de meeste mensen zonder papieren niet betalen en daar komen bovendien nog eisen van de IND bij over een garantstelling en een studievisum dat ze moeten ophalen in hun land van herkomst. Studeren werd daarmee in de praktijk onbereikbaar voor ongedocumenteerden, ook al hadden ze een vwo-diploma op zak en woonden ze al hun hele leven in Nederland.
Studeren vergroot de kans op een goede baan voor deze groep jongeren en daarmee de kans op een legale verblijfsstatus. Dat het binnen de kernwaarden van de VU past om deze gemarginaliseerde jongeren verder te helpen, daarover waren veel mensen op de VU het meteen eens, vertelt socioloog Tara Rose Fiorito, die zich inzet voor ongedocumenteerden. Maar het ombuigen van het systeem was taai en kostte tijd. Fiorito heeft twee jaar lang allerlei mensen binnen de VU bestookt met mails, notities en voorstellen: “Iedereen vond het een goed initiatief, maar ondertussen gebeurde er niet echt iets.”
Dat er dit voorjaar uiteindelijk toch een convenant werd getekend door de gemeente en de Amsterdamse hogeronderwijsinstellingen (VU, UvA, InHolland en de Hogeschool voor de Kunsten) is mede aan Fiorito’s doorzettingsvermogen te danken en aan het lef van Marjolijn Kaak, directeur studentzaken aan de HvA.
Kaak besloot om een Amsterdamse studente van Braziliaanse afkomst niet anders te behandelen dan andere Nederlanders en haar het reguliere collegegeld te rekenen. Daarmee was een eerste voorbeeld gezet. ‘Voor mij zijn dit kinderen die net zo Amsterdams zijn als mijn eigen kinderen’, zegt Kaak in dit artikel.
Ongeveer een jaar geleden zat Fiorito samen met Kaak, Ruben Boers van de Haagse Hogeschool en wethouder Rutger Groot Wassink bij een debat over ongedocumenteerden in Pakhuis de Zwijger. “Groot Wassink steunde ons initiatief. We hebben toen een Amsterdamse werkgroep gevormd en daaruit is het convenant ontstaan dat afgelopen voorjaar door de gemeente en de Amsterdamse hogeronderwijsinstellingen is ondertekend”, zegt Fiorito.
De intenties zijn daarmee gezet: ongedocumenteerden met een Nederlands middelbare-schooldiploma op zak zijn welkom bij de Amsterdamse hogeronderwijsinstellingen tegen het gewone collegegeld. Wat nog niet duidelijk is, is hoe de instellingen het verschil gaan betalen tussen de daadwerkelijke kosten van een student (zo’n tienduizend euro per jaar) en het collegegeld van tweeduizend euro. Voor Nederlandse studenten betaalt het Rijk die kosten. De VU is aan het onderzoeken wat de hoogte van het collegegeld voor deze groep precies moet zijn en hoeveel studenten ze per jaar kan toelaten. De procedure om ongedocumenteerden te laten studeren is maatwerk en wat er nodig is, zal per geval verschillen.
Voorbeelden van studenten die op basis van het convenant aan de VU studeren zijn er nog niet
Voorbeelden van studenten die op basis van het convenant aan de VU studeren zijn er nog niet. Een student zonder papieren die zich eerder bij de VU had aangemeld en toen nee te horen kreeg, heeft inmiddels geldige verblijfspapieren gekregen. Ze kon daardoor een paar jaar geleden alsnog aan een studie rechten beginnen (die nu wel door het Rijk wordt betaald).
Van een andere student die in de asielprocedure zit en dit jaar farmaceutische wetenschappen wilde gaan studeren, kon de VU tot op het laatste moment geen uitsluitsel geven of ze tegen het wettelijke collegegeld mocht beginnen. Ze begint nu uiteindelijk aan een studie aan de UvA dankzij financiële hulp van het UAF en een extern fonds.
In eerste instantie zal er geld komen voor één tot drie studenten per jaar
De VU is nog bezig om de uitvoering van het convenant vorm te geven in procedureregels. In eerste instantie zal er geld komen voor één tot drie studenten per jaar. De gemeente Amsterdam heeft bovendien plannen om een vorm van studiefinanciering te regelen voor ongedocumenteerden.
In de Verenigde Staten hebben jongeren zonder papieren zich de afgelopen vijftien jaar succesvol ingezet voor het verkrijgen van meer rechten, waaronder het recht om te studeren en studiebeurzen te krijgen. Fiorito promoveerde in 2020 op een onderzoek naar deze jongerenbeweging die The Dreamers wordt genoemd. Ook in Nederland zet DreamersNL zich in voor meer rechten voor jongeren zonder verblijfsvergunning.
WELMOED VISSER