Allereerst gefeliciteerd met je benoeming tot URC. Wat was je eerste reactie toen je hoorde dat je benoemd werd?
Ik was enorm blij en vond het een grote eer.
Je bent al een hele tijd aan de VU verbonden. Wanneer begon jouw reis op de VU?
Dat is al ruim 20 jaar geleden, toen ik uit Zeeland vertrok om te studeren aan de VU. Na mijn studie was ik aan het solliciteren in de advocatuur, toen ik benaderd werd voor een promotieplek aan de VU. Tijdens mijn scriptie had ik ontdekt hoe leuk ik het vond om onderzoek te doen en het onderwerp van het promotie onderzoek sprak mij erg aan. Ik ben voor de promotieplek gegaan en ben daarna nooit meer echt weggegaan bij de VU.
Je hebt door de jaren heen veel interessant onderzoek verricht op het gebied van sociale rechten voor migranten. Wanneer ontdekte jij dat je dit onderzoeksgebied zo interessant vond?
Dat begon op heel vroege leeftijd, toen ik nog in Zeeland woonde. Ik kwam toen voor het eerst in een asielzoekerscentrum en ik hielp Somalische klasgenoten met de Nederlandse taal. Toen ik mij ging oriënteren op een studie heb ik heel bewust gezocht naar een studie die aandacht besteedde aan migratierecht.
Je bent benoemd tot URC Migrants and the Rule of Law. Wil je in je nieuwe rol meer verdieping geven aan voorgaand onderzoek? Of krijgt je onderzoek in je rol als URC een nieuwe focus?
Een beetje van beide. Waar ik me tot op heden mee bezig heb gehouden in mijn onderzoek is niet zozeer het recht op toelating of bescherming tegen uitzetting van migranten, maar de behandeling van migranten die zich binnen of aan de grens van Europa bevinden. Je kan dan denken aan hun recht op huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, werk, bijstand, opvang etc. Het onthouden of juist verschaffen van dat soort voorzieningen wordt door staten gebruikt als instrument voor migratiecontrole. In Nederland bestaan bijvoorbeeld gezinslocaties waar gezinnen zonder rechtmatig verblijf worden opgevangen. Hierbij is sprake van een vergaande mate van controle en vrijheidsbeperking, doordat de staat een dagelijkse meldplicht oplegt en bepaalt dat de migranten niet over de grenzen van de gemeente mogen. Het doel hiervan is, enerzijds, de migranten in beeld te houden en zo uitzetting te faciliteren en, anderzijds, vrijwillige terugkeer te stimuleren. De vraag is dan welke normen reguleren en beperken de macht van de staat? Gaat het hier om migratiecontrole, waarin de soevereiniteit van de staat vaak doorslaggevend is, of gelden de uitgangspunten van de verzorgingsstaat? Mijn onderzoek zal zich blijven richten op de spanning tussen die twee uitgangspunten.
Waar meer focus op gaat komen in mijn rol als URC is de rechtsstaat, ofwel Rule of Law. In mijn onderzoek heb ik steeds meer aandacht voor de procedurele of institutionele waarborgen tegen willekeurige machtsuitoefening door de overheid. Het kernidee van de rule of law is dat recht niet alleen een instrument van overheidsbeleid is, maar ook een belangrijke beperking op de macht van de overheid. In het migratierecht is die beperkende kant van het recht soms ver te zoeken. De vraag is bijvoorbeeld in hoeverre er bij de behandeling van migranten wordt afgeweken van algemeen staatsrechtelijke beginselen. Een dergelijke uitzonderlijkheid van het migratierecht wil ik verder in kaart brengen.
Naar wat voor kwesties ga je onderzoek doen?
Momenteel ben ik bezig met een onderzoeksproject naar geografische beperkingen voor vluchtelingen en asielzoekers. Op de Griekse eilanden worden bijvoorbeeld nieuwe opvangcentra gebouwd. Hoewel de voorzieningen daar beter zijn dan in Moria, neemt de controle ook enorm toe. De kampen liggen afgezonderd, zijn volledig omheind met hoge muren en prikkeldraad, er is constante camerabewaking en de poorten zijn ’s avonds en ’s nachts dicht. Ik onderzoek hoe die vrijheidsbeperkende aspecten van het verschaffen van sociale voorzieningen zich verhouden tot mensenrechten en politieke theorie.
Waarom vind je het belangrijk dat hier onderzoek naar wordt gedaan?
Je ziet dat er op zich wel steeds meer aandacht komt voor sociale rechten voor migranten zonder rechtmatig verblijf. Onder invloed van mensenrechten moeten staten hen tegenwoordig meer sociale voorzieningen geven. De manier waarop dit gebeurt heeft echter enorme consequenties voor de vrijheid van migranten. De kans wordt vergroot dat migranten worden blootgesteld aan willekeurige machtsuitoefening. Daar moet ook aandacht voor zijn.
Welk onderzoek kunnen we de komende tijd van je verwachten?
Ik ben een onderzoeksproject aan het ontwikkelen naar regelgeving in het migratierecht. Ik wil empirisch onderzoeken wie nu eigenlijk de regels maakt: de wetgevende of de uitvoerende macht?. Hoe en op welke manier kunnen regelgevers verantwoordelijk worden gehouden, politiek en juridisch? In welke vorm worden de regels bekendgemaakt? Is er mogelijkheid tot inspraak? De toeslagenaffaire heeft laten zien hoe belangrijk dit soort vragen zijn. Ik wil de antwoorden voor verschillende Europese lidstaten in kaart brengen en analyseren in het licht van politieke theorie.
Wat is volgens jou het maatschappelijke belang van jouw onderzoeksgebied?
Het verder verduidelijken van de juridische positie van migranten is uiteraard van belang voor migranten zelf en voor actoren werkzaam in het migratiebeleid. Maar door dit te koppelen aan algemene beginselen uit het staatsrecht en politieke theorie over de rechtsstaat is het ook breder van belang. Wat leert de regulering van migranten ons over de betekenis, de reikwijdte en het belang van het begrip ‘rechtsstaat’?