In zijn onderzoek probeert cognitief psycholoog Frank van der Horst hier antwoord op te geven. Volgens zijn bevindingen accepteren mensen automatisch bankbiljetten omdat ze de biljetten niet bewust verifiëren. Ze gaan er van uit dat het een echt biljet is, omdat er relatief weinig valse biljetten in omloop zijn en ze biljetten uit een geldautomaat of als wisselgeld van een winkelier vertrouwen, maar ook omdat ze niet weten hóe ze moeten controleren.
Echtheidskenmerken
Mensen proberen een biljet pas te controleren wanneer hun vertrouwen laag is, bijvoorbeeld omdat ze eerder zijn genept, of als ze zich niet in hun gebruikelijke omgeving bevinden, of als het biljet van een slechte kwaliteit is of vreemd aanvoelt. Of een namaakbiljet wordt herkend hangt af van de vaardigheid van de persoon die het namaakbiljet ontvangt en de kwaliteit van de echtheidskenmerken van het ‘echte’ geld. Omdat veel mensen niet weten welke echtheidskenmerken er zijn, en waar deze zich op het biljet bevinden, helpt het om intuïtieve kenmerken te ontwerpen. Van der Horst: “Het aannemen van een vals biljet betekent wel een verliespost. En als er veel valse biljetten in omgang zijn dan is dat een gevaar voor het vertrouwen in geld.”
Wat helpt bij beter herkennen
Het doel van het onderzoek van Van der Horst is om met een door hem ontworpen dual-processing model inzicht te geven waaróm mensen valse biljetten aannemen. Verder wil hij bijdragen aan het ontwerpen van bankbiljetten die beter helpen bij echtheidsherkenning. “Zo heb ik in een experiment bankbiljetten gemanipuleerd door soms opvallende design kenmerken (een roze vierkant) bij echtheidskenmerken te zetten, soms juist op een tegenovergestelde plek en soms, zoals het huidige eurobiljet, weg te laten. Deelnemers herkennen valse biljetten beter als hun blik door een opvallend designelement de juiste kant wordt opgestuurd.”
Herkennen vals geld kan snel
Uit een andere studie kwam naar voren dat mensen die helemaal geen training of instructies hebben gehad, toch zeer behoorlijk, zelfs al binnen een seconde, valse biljetten kunnen herkennen. Dan moeten mensen overigens wel zowel de zintuigen zicht én tast inzetten.
Vertrouwen in cash geld
Een overkoepelend doel is om bij te dragen aan het in stand houden van het vertrouwen van het publiek in bankbiljetten in het algemeen. Van der Horst: “Dit zal de centrale bankautoriteiten helpen bij hun taak om een veilig en betrouwbaar betalingssysteem te bevorderen en leidt uiteindelijk het grote publiek te helpen door middel van minder verliezen door vals geld.”
De promotie van Frank van der Horst vindt plaats op maandag 10 oktober 2022 om 15.45 uur in de Aula. De bijeenkomst is ook online te volgen.