Dat blijkt uit onderzoek van de Academische Werkplaats Viveon , een samenwerkingsverband met de Vrije Universiteit Amsterdam. Met deze daling onttrekt ’s Heeren Loo zich aan de landelijke trend, die volgens een rapport van ZonMw aan Minister Helder (Langdurige Zorg en Sport) laat zien dat de introductie van de Wzd weliswaar op gang is gekomen, maar op tal van punten nog moeizaam verloopt.
VU-hoogleraar Carlo Schuengel en academisch leider Viveon: “Onvrijwillige zorg staat vanaf de start van onze samenwerking binnen de academische werkplaats hoog op de onderzoeksagenda. Ook hebben we samen geïnvesteerd in het ontsluiten van zorggegevens voor wetenschappelijk onderzoek. Het is heel goed dat daardoor getoetst kan worden wat de impact is van pogingen om de zorg voor deze mensen te verbeteren.”
Wet zorg en dwang
In de zorg voor cliënten met probleemgedrag kwamen schrijnende situaties voor waarin onzorgvuldig omgegaan werd met de keuzevrijheid van cliënten. Dit gaat van het fysiek beperken van iemands bewegingsvrijheid tot aan het bepalen of iemand wel of geen suiker in de thee mag. In de Wzd is het doel om het maken van eigen beslissingen en zorgvuldig handelen weer voorop te stellen. Waarbij onvrijwillige zorg alleen nog ingezet wordt om ernstig nadeel en gevaar voor de cliënt af te wenden waarbij zorgorganisaties moeten blijven zoeken naar vrijwillige alternatieven.
Binnen de sector wordt kritiek geuit dat de resultaten van de nieuwe regels m.b.t. Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en Wzd op zich laten wachten. En dat de Wvggz en Wzd als werkbare wetten in belangrijke mate mislukt zijn. “Van heldere regelgeving die voldoende rekening houdt met de kenmerken van de domeinen waarin ze moet worden toegepast is geen sprake”, schrijven onderzoekers ZonMw in de eindevaluatie van de wetten.
Optimistisch beeld
In de aanloop naar de invoering van de Wzd heeft ’s Heeren Loo grote investeringen gedaan in de voorbereiding en ondersteuning van medewerkers. Hiermee werd voldaan aan een aantal randvoorwaarden om de implementatie te laten slagen en daarmee aan de letter en de geest van de wet te voldoen.
De cijfers van ’s Heeren Loo laten zien dat de introductie van de Wet zorg en dwang zichtbaar was in het aantal registraties van onvrijwillige zorg. Al in de laatste maanden van 2019 liepen de aantallen registraties terug. “Dat heeft er mogelijk ook mee te maken dat oude maatregelen onder de wet Bijzondere Opnames Psychiatrische Ziekenhuizen (Bopz) opnieuw beoordeeld en afgesloten werden”, zegt Esther Bisschops, gedragswetenschapper bij ’s Heeren Loo en onderzoeker bij Viveon. “We verwachtten eigenlijk dat we direct na 1 januari 2020 een tijdelijke stijging van het aantal registraties zouden zien, omdat vanaf dat moment onder de nieuwe Wzd geregistreerd kon worden. Maar dat bleek niet het geval: het aantal registraties is in de gehele eerste helft van 2020 zelfs gedaald bij ’s Heeren Loo”, zegt Bisschops. “Zelfs de invoering van de coronamaatregelen had daarop aanvankelijk geen invloed.”
Wel werd in de tweede helft van 2020 een tijdelijke stijging geconstateerd door het strenger registreren van onvrijwillige zorg rondom de coronamaatregelen, gevolgd door een daling in 2021. “En die daling is enorm bemoedigend”, geeft Bisschops aan. “Vanaf 1 januari 2021 waren er namelijk alleen nog registraties onder de nieuwe Wzd. De daling die we hier zien, betekent dus dat de toepassing van de Wzd zijn werk doet en dat onvrijwillige zorg in de dagelijkse zorgpraktijk wordt afgebouwd. Het vereiste multidisciplinaire overleg met de cliënt en alle betrokkenen, en de verplichting een stappenplan te doorlopen en op zoek te gaan naar minder ingrijpende vormen van zorg, werpt duidelijk zijn vruchten af.”
Conclusie
De implementatie van de Wet zorg en dwang heeft het aantal registraties onvrijwillige zorg bij cliënten met probleemgedrag bij ’s Heeren Loo verminderd.
“Ondanks de tijdsdruk en de coronastress heeft iedereen bij ’s Heeren Loo hard gewerkt om onvrijwillige zorg van cliënten met probleemgedrag terug te dringen. Dat dat gelukt is, is een enorme opsteker. Niet alleen voor de cliënten en het personeel, maar ook als extra motivatie voor de medewerkers en de cliënten bij andere instellingen,” besluit Bisschops.
Registraties onvrijwillige zorg dalen sinds Wet zorg & dwang
24 november 2022
Het aantal registraties onvrijwillige zorg bij cliënten met probleemgedrag van ‘s Heeren Loo, een zorginstelling voor mensen met een beperking, is afgenomen na de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) op 1 januari 2020.