1. Wat is jouw rol bij de VU lerarenopleidingen?
“Als opleidingsdirecteur ben ik verantwoordelijk voor de kwaliteit van de lerarenopleidingen. Ik vat dat breed op, dus ik reken daaronder bijvoorbeeld ook het meewerken aan vermindering van het lerarentekort, nadenken over effectievere werk- en toetsvormen en goede - strenge als het moet - monitoring, zodat studenten op tijd afstuderen. Het gaat ook om het inpassen van nieuwe ICT-tools, zoals het op activering gerichte en veelbelovende FeedbackFruits. Bij alles wat we doen staat onze visie op onderwijs, onze waarden en de VU kernwaarden voorop. De twee rollen die ik op de VU vervul (zie onder) raken elkaar juist daar."
Blended Learning: mooi en gevaarlijk
Momenteel houd ik me vooral bezig met activerend leren middels Blended Learning, een groot project dat door de coronamaatregelen een boost heeft gekregen. Iedereen ziet het mooie én het gevaarlijke van online onderwijs. Dus: hoe kunnen we een activerend blended programma maken dat binding voorop zet, dat studenten uitdaagt het beste uit zichzelf te halen, dat flexibiliteit biedt en dat de kwaliteit van het onderwijs verhoogt?”
2. Hoe omschrijf je het team van de lerarenopleidingen?
“Het is een hecht team dat ik graag betrek bij de wilde plannen die met regelmaat bij me opborrelen. Ik houd niet van gebaande paden, heb weinig op met heilige koeien en negeer met liefde beren. Daarbij wil ik wel eens te snel gaan. Gelukkig wijst het team me daar subtiel op.
Samen werken we direct en gericht aan een grote maatschappelijke uitdaging: hoe zorgen we ervoor dat het leraarschap nóg aantrekkelijker wordt, dat er voldoende leraren worden opgeleid en dat leraren in opleiding hun kennis en kunde inzetten om pubers te equiperen voor een passende vervolgstudie of een mooie baan, zodat zij op hun beurt gaan bijdragen aan de maatschappij?
Zoektocht naar leraarschap
De lerarenopleiders beschikken over een onuitputtelijke dosis passie om kwaliteit te leveren en studenten tegemoet te komen in hun zoektocht naar het juiste leraarschap. Dat is mooi om te zien. De keerzijde is - net als in het voortgezet onderwijs - dat de werkdruk erg hoog is. We zoeken naar manieren om die te verlagen en toch de gewenste kwaliteit te leveren.”
3. Wat drijft jou, waar word je enthousiast van?
“Het mooie aan leraren opleiden is dat je daarmee indirect bijdraagt aan de vorming van de leerlingen en het vinden van hun weg in het leven, wat spannend, inspirerend en uitdagend is. De middelbare schooltijd is de belangrijkste in je leven. Je wordt daar gevormd, je ontdekt wie je bent, wat je kunt, wat je vindt, waar je verantwoordelijkheden liggen, waar je voor staat en wat je wilt.
Zelf geef ik les over onderzoeksmethoden in de tweejarige lerarenopleidingen. Dat is niet altijd een favoriet vak. ‘Ik wil toch geen statisticus worden? Ik wil lesgeven! Wat heb ik eraan?’ hoor ik regelmatig van mijn studenten. Kennis van onderzoeksmethoden is echter nodig om met een analytische en kritische blik gedegen onderzoek te kunnen doen naar de eigen onderwijspraktijk en om de onderzoeksliteratuur over het vak wetenschappelijk te kunnen beoordelen. Ik houd ze voor dat ze juist dáárvoor een universitair opgeleide leraar zijn.”
4. Welke visie heeft de VU op het leraarschap en hoe zie je dat terug in de opleiding?
“De VU staat voor inclusiviteit, verantwoordelijkheid nemen en je betrokken voelen bij mens en maatschappij. De lerarenopleiders leven die visie. Zo hebben wij de eerste WO-opleiding in Nederland die zich aspirant UNESCO-opleiding mag noemen! Dat betekent dat we bijdragen aan de UNESCO-pijlers en die opnemen in de eindtermen: vrede en mensenrechten, intercultureel leren, wereldburgerschap en duurzaamheid. Zonder uitzondering ook passend bij de VU-filosofie. Het UNESCO-lidmaatschap is een tweede kwaliteitseis, naast de NVAO-standaard.
Dat maakt ook dat we het onderwijsmodel van VU Mixed Classroom onderstrepen en uitdragen, bouwend op verschillen tussen studenten om de leerervaring voor álle studenten te verrijken. De verschillen en mogelijke spanningen tussen perspectieven gebruiken we om kritisch denken te stimuleren, analytische vaardigheden te ontwikkelen en creatieve oplossingen te genereren: 1 + 1 > 2.
Een ander uiting van de VU-visie is Community Service Learning onderdeel van de lerarenopleidingen te maken, waardoor onze studenten samenwerken met studenten over de hele wereld aan oplossingen voor complexe vraagstukken.”
5. Hoe draagt de VU bij aan de oplossing van het lerarentekort en met wie wordt samengewerkt?
“Het lerarentekort is niet onoplosbaar maar wel een heel groot probleem. Samenwerking en krachtenbundeling zal een vlucht nemen, gebruikmakend van elkaars expertises. Want het lerarentekort lossen we alleen gezamenlijk op. Er is een aantal regionale en nationale projecten waar de VU aan deelneemt, ik noem er een paar.
- Modulair programma
Samen met de universiteiten van Utrecht, Amsterdam en Leiden werken we aan een modulair programma, dat beter past bij de wensen, behoeften en ontwikkeling van studenten, vooral om studie en werk zo optimaal en effectief mogelijk te combineren. Ons uitgangspunt is dat onderdelen van de opleiding worden aangeboden op het moment dat de student die nodig heeft. Zodat we uiteindelijk elke student een passende route bieden om eerstegraadsbevoegde leraar te worden en het daarmee gemakkelijker te maken om die stap te nemen.
- Makkelijker doorstromen
Met onder meer de Universiteit van Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam en de iPabo werken we nauw samen om het gehele palet - van po tot vo - te bedienen: doorstroom vergemakkelijken, aansluitingen optimaliseren, expertises bundelen. Uitgangspunt hier is samen opleiden, samen onderzoeken en samen professionaliseren.
- Professionalisering
De VU draagt bij aan verschillende landelijke initiatieven om toekomstige leraren te helpen deficiënties weg te werken en zittende leraren om zich bij te spijkeren. Beta4all is al gerealiseerd, Alfa4all wordt opgestart. Op masterniveau bestaat al het MasterLanguage-programma.
Zij-instromers
Naast deze projecten biedt de VU een zij-instroomprogramma aan, voor leraren die onderbevoegd voor de klas staan of direct werk en studie willen combineren. We proberen elke kandidaat op maat te bedienen, binnen wettelijke en praktisch haalbare grenzen. We zijn ook in gesprek met grote organisaties waarvan medewerkers de stap naar zorg of onderwijs te willen maken. Samen kijken we wat mogelijk is.”
6. Welke ontwikkelingen voorzie je voor de toekomst van leraren opleiden?
“Het onderwijs krijgt weer meer aanzien en waardering. Dat is wel eens anders geweest. Het is daarom nu meer dan ooit noodzaak te laten zien dat we klaar staan, dat het leraarschap een fantastische invulling is van je werkleven. Voor ons betekent dat: werken aan een breder uitstroomprofiel en een breder aanbod dat goed aansluit bij iemands onderwijscarrière, niet persé bij iemands ‘doceercarrière’.
Leraar én onderwijsexpertise
Wat we ambiëren is een opleiding waarmee je niet alleen leraar wordt, maar ook kunt kiezen voor onderwijsbestuur, kwaliteitszorg, toetsexpertise, tweetalig onderwijs enzovoorts. Zodat je na afloop een bevoegdheid op zak hebt en die combineert met een verdiepende dan wel verbredende onderwijsexpertise. We proberen dit in samenspraak met het onderwijsveld steeds meer gestalte aan te geven. Sinds vorig jaar zijn er al veel keuzemogelijkheden en dat gaan we uitbreiden, bijvoorbeeld ook voor doorstromers vanaf het hbo die al dan niet met een tweedegraadsbevoegdheid op zak hebben.
Flexibele opleidingspaden
Het bovengenoemde modulariseringsproject, waarbij een student niet gebonden is aan het aanbod van één lerarenopleiding, biedt veel perspectief. De basis verzorgt elke opleiding, verdiepende modules zijn inwisselbaar. Bijvoorbeeld: ’Als leraar in opleiding heb ik de fundering gelegd aan de UU en na twee jaar werken specialiseer ik me aan de VU. Daarna ga ik weer aan de slag als leraar en combineer dat met een aanstelling bij het Cito of SLO.’ Dergelijke flexibele paden zijn de toekomst. Je wordt niet alleen leraar, maar daarnaast ook onderwijsexpert of vakinhoudelijk expert. Nascholing en permanente educatie zijn een logisch vervolg. Ook daar slaan ho-instellingen, vo-scholen, gemeentes en maatschappelijke instellingen de handen ineen. We hebben al een fantastisch programma Samen Opleiden. Dat wordt nog mooier!”
7. Welk compliment wil je leraren en scholen geven?
“Hart onder de riem voor leraren! Ik heb veel bewondering voor al het werk dat momenteel verzet wordt door leraren en vo- en po-bestuurders. Wat jullie tijdens de coronacrisis ten toon gespreid hebben is een onvoorstelbare dosis veerkracht. Het onderwijs moest doorgaan. Als het niet offline kan, dan maar online. Kan het niet rechtsom, dan maar linksom. Jullie hebben laten zien dat leraren er altijd staan. De bewondering vanuit de maatschappij is gegroeid. Jullie kunnen de hele wereld aan en staan altijd klaar voor de leerlingen.
Na de crisis moet dat gevoel - brede bewondering - blijven hangen. Ik wens leraren toe dat het geld dat is toegezegd door de overheid slim wordt ingezet, zodat we er met z’n allen langer plezier van hebben dan de looptijd. Als het geld duurzaam wordt geïnvesteerd hebben hele cohorten leerlingen én leraren hier baat bij. Met zijn allen maken we er iets moois van!”
Gerhard van de Bunt persoonlijk
'Ik woon in Utrecht, ben getrouwd en heb twee zoons. Ik heb als middelbare scholier in Amersfoort op het Farel College gezeten (bètapakket, wiskunde was mijn favoriete vak). Mijn vader was timmerman, mijn moeder schoonmaakster en ik was de eerste binnen de familie die ging studeren - een zogenaamde eerstegeneratiestudent - en wel in Groningen, sociologie en methodologie. Ik ben gepromoveerd op de ontwikkeling van vriendschapsnetwerken, vertaald naar wiskundige modellen.
In mijn vrijetijd ben ik coach/trainer van mijn zoon's voetbalteam. Daarnaast ben ik lid van de GMR van de scholenstichting waar de school van mijn zoons onder valt. Mijn grootste hobby's zijn muziek en koken. Zo ben ik mede-auteur van een Duits kookboek over de Nederlandse keuken (inclusief de Indische keuken) nog steeds te koop in Duitsland.
Sinds 1998 werk ik bij de VU en al snel was ik betrokken bij veel onderwijsprojecten zoals de ‘Mixed Classroom’ en Community Service Learning. Het meest trots ben ik op de totstandkoming van NT&L (zie onder) en op KnowVU, het Kennisnetwerk Onderwijs VU voor en door docenten."
Gerhard van de Bunt is naast opleidingsdirecteur VU Lerarenopleidingen, academisch directeur van het VU Network for Teaching and Learning (NT&L), gericht op community-vorming, docentprofessionalisering en onderwijsinnovatie binnen de VU.